video
Thư viện
Tài trợ
Có thể học được gì từ Mô hình y tế quốc gia của Vương quốc Anh?
04 Apr, 2014
 |
| Life before National Health Service. Photo courtesy Paul Townsend. |
Dường như những tranh cãi về chất lượng và hiệu quả của Mô hình y tế quốc gia (National Health Service - NHS) tại Anh không bao giờ có hồi kết. Hệ thống này được Aneurin Bevan - chính trị gia thuộc Đảng Lao động thành lập năm 1948, đã trải qua thời kỳ đặc biệt tồi tệ vào năm ngoái khi bị cho là hoạt động kém hiệu quả, thiếu nhất quán đồng thời dính tới hàng loạt vụ bê bối như bỏ mặc bệnh nhân hay điều trị không đúng cách. Mặt khác, hệ thống này đang phải vật lộn để đạt mục tiêu tiết kiệm 20 tỷ bảng Anh (33 tỷ đô la Mỹ) theo yêu cầu cân bằng ngân sách do chi tiêu của NHS trong năm 2012-2013 đã chiếm tới 105 tỷ bảng Anh trong tổng chi tiêu chính phủ. Mặc dù vậy, nhiều quốc gia khác đặc biệt là các nước có tốc độ phát triển nhanh trong thế giới thứ 3 vẫn đang học và tiếp thu những ý tưởng mấu chốt từ mô hình NHS để cải cách hệ thống y tế của mình. Đặc biệt các quốc gia đông dân có nhu cầu cải cách y tế nhanh chóng với mức ngân sách eo hẹp đang lấy cảm hứng từ đứa con tinh thần của Bevan.
Điều này phần lớn xuất phát từ nguyên tắc nền tảng của NHS: cam kết cung cấp dịch vụ y tế phổ quát cho mọi người dân bất kể thu nhập. Nguyên tắc này đang được áp dụng ở nhiều quốc gia, chẳng hạn như Nam Phi – đất nước mong muốn mở rộng hệ thống bảo hiểm y tế công chưa tương xứng hiện nay. Mong muốn thu hẹp khoảng cách giữa thu nhập và quyền hưởng dịch vụ chăm sóc y tế (health-care entitlement) cũng chính là động lực dẫn đến những cải cách ở Mexico trong thập niên vừa qua. Các nhà cải cách tại quốc gia này cho rằng NHS giúp người dân ở các nước nghèo được hưởng dịch vụ y tế công bằng hơn.
Một ưu điểm (selling point) nữa của NHS là chi phí bình quân đầu người khá thấp. The Commonwealth Fund, nhóm chuyên gia tư vấn (think-tank) y tế có trụ sở tại Washington, DC coi đây là một trong những mô hình y tế tiết kiệm nhất nhờ cơ cấu “mỗi một (nhà nước) chi trả” (single-payer system) – tiền chủ yếu được lấy từ nguồn thu thuế. Ngoài ra, mô hình này còn giúp dễ dàng tiên liệu các rủi ro hơn so với mô hình bảo hiểm y tế và chính phủ kiểm soát chi tiêu chặt chẽ hơn. Bên cạnh đó kho dữ liệu dành cho các nhà nghiên cứu trên cả nước cũng là một điểm mạnh của NHS. Đồng thời NHS còn giúp tiết kiệm chi phí theo nhiều cách khác nữa. Ấn Độ đang áp dụng mô hình chăm sóc sức khỏe ban đầu (primary-care model) của Anh, tận dụng các y bác sỹ tại địa phương để khám chữa bệnh cho người dân trong khu vực, tránh đầu tư quá mức cho việc xây dựng bệnh viện đắt tiền. Mong muốn giảm thiểu chi phí do lạm phát cũng như tình trạng kê đơn quá mức cũng khiến Trung Hoa trở thành một trong số các quốc gia bắt chước mô hình Viện Quốc gia về lợi ích lâm sàng (England’s National Institute of Clinical Excellence) của Anh – cơ quan đánh giá hiệu quả kinh tế của các phương pháp điều trị và các loại thuốc mới, từ đó đề xuất phương pháp điều trị hay loại thuốc nào nên được áp dụng trong hệ thống y tế công.
Tuy nhiên, việc được các quốc gia khác coi là mô hình kiểu mẫu không có nghĩa NHS có thể hài lòng với hiện tại ở quê nhà. NHS quá chú trọng vào quy mô hoạt động cũng như tính công bằng của các dịch vụ y tế nên chậm áp dụng những phát kiến mới có thể mang lại lợi ích cho bệnh nhân. Điều trị đồng bộ thường mang tính lý thuyết hơn là thực tế và NHS đang nỗ lực công khai các thành công cũng như thất bại của mình nhằm thúc đẩy cải tiến hiệu quả hoạt động. Tranh cãi về vấn đề hợp tác với khu vực tư nhân và bất ổn về chất lượng quản lý khiến cho NHS chậm đưa ra những thay đổi có lợi. Song, nguyên tắc y tế cho mọi người vẫn là động lực cho các quốc gia muốn tận dụng nguồn GDP ngày càng tăng để nâng cao sức khỏe người dân. Đây là thành công đáng kể (not a bad legacy) đối với NHS sau gần 60 năm kể từ khi ra đời.
Phương Thùy
The Economist
Bài trước: Vì sao Vương quốc Anh hoài nghi về châu Âu?
Tags: economics
-----
"In Britain, even though they're already paying for the National Health Service, six million Brits—two-thirds of citizens earning more than $78,700—now buy private health insurance. Meanwhile, more than 50,000 travel out of the U.K. annually, spending more than $250 million, to receive treatment more readily than they can at home."
Ngành y tế nước Anh gặp khó khăn vì chi phí chữa bệnh cho người nước ngoài. Chỉ riêng một tỉnh ở miền trung nước Anh là Yorkshire đã bị du khách nợ tiền trên hai triệu bảng. Khá nhiều người nước ngoài tìm cách vào Anh để chữa bệnh miễn phí và tạo thêm gánh nặng cho ngành y tế ở đây.
Hệ thống y tế nước Anh nổi tiếng là nhân đạo thuộc loại hàng đầu thế giới, mà ngay cả Hoa Kỳ cũng đang cố gắng đi theo.
Những ai có bảo hiểm y tế sẽ đăng ký với bác sĩ gia đình và hệ thống này sẽ điều phối đến các bệnh viện tuyến trên khi cần điều trị bệnh nặng, tất cả đều miễn phí. Lỗ hổng nằm ở khu cấp cứu, là nơi nhận bệnh nhân không theo hệ thống, và cũng có quyền chuyển bệnh nhân lên tuyến trên để điều trị.
Mỗi người dân Anh hàng tuần đóng một khoản tiền nhất định cho quĩ bảo hiểm, tùy thuộc vào thu nhập. Người thất nghiệp được miễn đóng tiền, còn người có thu nhập thấp sẽ đóng khoảng 10 bảng một tháng, tức là chừng 300.000 đồng tiền Việt nhưng được khám và điều trị miễn phí, nhiều trường hợp được cấp thuốc miễn phí giống như là trẻ em đến năm 18 tuổi.
Nếu bệnh nhân là người nước ngoài vào Anh để du lịch hay thăm thân thì thường bảo hiểm du lịch chỉ trả tiền cho những bệnh tật mới phát sinh như là tai nạn giao thông, chứ còn các loại bệnh tật mãn tính thì thường bệnh viện sẽ gửi hóa đơn về yêu cầu người bệnh thanh toán. Khi người này rời khỏi nước Anh thì hầu như khoản tiền đó sẽ trở thành món nợ khó đòi và không có ai quan tâm để thu hồi giúp cho bệnh viện, và trở thành gánh nặng cho những người đóng bảo hiểm.
Rất nhiều du khách từ các nước nghèo hoặc các nước không có điều kiện y tế để chữa trị một số loại bệnh cố tình du lịch sang Anh để được điều trị và bỏ trốn. Mới đây, hệ thống NHS ở tỉnh Yorkshire đã cảnh báo trên tờ Bưu điện Yorkshire về vấn nạn này và than thở về gánh nặng tài chính mà họ phải cáng đáng trong bối cảnh chính phủ Anh cắt giảm chi phí y tế. Tuy nhiên, đây chỉ mới là phần nổi của một tảng băng lớn, vì khá nhiều bệnh nhân thậm chí còn không thèm tính đến chuyện visa mà vượt biên thẳng vào Anh để được điều trị miễn phí theo đúng quyền lợi của người xin tị nạn.
Trên nguyên tắc thì ngay khi người nước ngoài nộp đơn xin tị nạn ở Anh thì họ được hưởng chế độ trợ cấp trong đó có bảo hiểm y tế. Nếu còn giấy tờ gốc khi xin visa hay cầm theo hộ chiếu thì họ có thể bị đưa vào các trại tạm giữ, nhưng trong trường hợp bị bệnh nặng thường xuyên phải đến bệnh viện và phải uống thuốc liên tục thì họ thường được cho phép sống ở ngoài để tiện chữa trị bệnh tật. Kẽ hở này được di dân trái phép tận dụng tối đa, đặc biệt là trong trường hợp phụ nữ mang thai.
Trong trường hợp đẻ mổ thì chi phí có thể lên đến cả chục ngàn bảng Anh và người ta thường chờ mang thai đến tháng thứ sáu hay thứ bảy thì ra xin tị nạn, vừa được đi đẻ miễn phí vừa có nhà để ở và rất nhiều tiêu chuẩn cho con sau này sinh ra.
...Nghị định 176 về xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế, quy định: Nếu DS vắng mặt khi nhà thuốc (do họ đứng tên) mở cửa hoạt động thì DS chỉ bị phạt 3 - 5 triệu đồng (đối với cơ sở bán lẻ), 5 - 8 triệu đồng (đối với cơ sở bán buôn) là quá nhẹ. Nếu chứng minh được thuê mướn CCHN dược thì mới phạt tiền - lần đầu 5 - 10 triệu đồng với cơ sở bán lẻ, 10 - 20 triệu đồng với cơ sở bán buôn và tước quyền sử dụng CCHN dược trong thời gian 1 - 3 tháng cũng là quá nhẹ.
“Điều bất hợp lý là luật Dược nghiêm cấm thuê mướn CCHN. Một khi đã nghiêm cấm mà bị phát hiện thì cần phải tịch thu luôn CCHN thì mới triệt tiêu tình trạng này. Tuy nhiên, chứng minh được việc cho thuê là vô cùng khó vì trong hợp đồng họ lách qua hợp tác”,
Nhưng có lẽ không đâu khủng khiếp bằng các bệnh viện ở Vũ Hán. Dù bài báo dưới đây chỉ phản ánh một góc rất hẹp những gì đã xảy ra:
"...the family members of a recently deceased patient had attacked one of Li’s colleagues, ripping off his mask and shouting, “If we’re sick, we’ll be sick together. If we have to die, we’ll die together.”